လင္မယားစံုတြဲတိုင္းသိထားသင့္သည့္ လိင္မွတဆင့္ကူးစက္တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားကုသရန္အေျခခံဥပေဒသ

၁။ ျဖစ္ႏိုင္သ၍ တခါထဲေသာက္ေဆးနဲ႔ ခ်က္ခ်င္း ကုသပါ။
၂။ တျခား STDs/STIs တခုခုနဲ႔ လာျပသူကို Serologic testing for Syphilis ဆစ္ဖလစ္ ရွိ-မရွိ ေသြးစစ္ပါ။
၃။ လူနာက အမ်ိဳးသမီးျဖစ္ျပီး STDs/STIs တခုခုနဲ႔ လာျပရင္ Pregnancy test ကိုယ္ဝန္ ရွိ-မရွိ စစ္ပါ။
၄။ လူနာကို STDs/STIs အေၾကာင္း၊ ၾကိဳတင္ကာကြယ္ဘို႔ က်န္းမာေရး အသိေပးပါ။
၅။ HIV ကိုပါ အစစ္ခိုင္းပါ။
၆။ လူနာရဲ႕ အေဖၚ (ေယာက္်ား-မိန္မ) ကိုပါ တျပိဳင္နက္ထဲ ေဆးကုေစပါ။
1. Chlamydial Infections (ကလာမိုင္ဒီရယ္လ္-အင္ဖက္ရွင္)
Chlamydia trachomatitis ဗက္တီးရီးယား ကေနျဖစ္တယ္။ ေယာက္်ားေတြမွာ Epididymitis က်ား-အေၾကာေရာင္၊ Proctitis ဆီးက်ိတ္ေရာင္ေတြ ျဖစ္ေစတယ္။ မိန္းမေတြမွာ Urethritis ဆီးထြက္ျပြန္ေရာင္၊ Cervicitis သားအိမ္ဝေရာင္၊ PID တင္ပါးဆံုတြင္း အဂၤါေတြေရာင္၊ Infertility ကေလးမရ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ Gonorrhea ဂႏိုးရီးယားရွိေနသူမွာ ဒီေရာဂါပါ တြဲေနတတ္တယ္။ ပိုးရွိသူနဲ႔ လိက္ဆက္ဆံျပီး ၁-၃ ပါတ္ေနရင္ ေရာဂါလကၡဏာေတြ စတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ပိုးရွိေနေပမဲ့ လကၡဏာမျပဘူး။ သာမန္ Urinary burning ဆီးပူတာကေန ဆိုးဝါးတဲ့ Peritonitis ဗိုက္အတြင္းထဲက အဖံုးလႊာ ေရာင္တာအထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Azithromycin 1 Gm တခါထဲ ေသာက္တာနဲ႔ ေပ်ာက္တယ္။ ဒါမွမဟုတ္
Doxycycline 100 mg တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၂ ခါ၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒုတိယ-ဦးစားေပး ေဆးေတြကေတာ့ Ofloxacin 300 mg တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၂ ခါ၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Erythromycin 500 mg တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၄ ခါ၊ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။
2. Gonococcal Infections (ဂႏိုးရီးယား)
Gonorrhea ဂႏိုးရီးယား Neisseria gonorrhea ပိုးကေနျဖစ္ေစတယ္။
ေယာက္်ားေတြမွာ Uncomplicated urethiritis ဆီးပူ-ဆီးေအာင့္မယ္၊ ဆီးလမ္းက အရည္က်ႏိုင္တယ္။ Chlamydial urethritis ျဖစ္တာနဲ႔ အခြဲရခက္တယ္။ Epididymitis က်ားအေၾကာေရာင္၊ Proctitis ဆီးက်ိတ္ေရာင္ေတြ ျဖစ္ေစတယ္။
မိန္းမေတြမွာ Urethritis ဆီးထြက္ျပြန္ေရာင္၊ Cervicitis သားအိမ္ဝေရာင္လို႔ အျဖဴဆင္းမယ္၊ ဆီးစပ္နာမယ္၊ လိင္ဆက္ဆံရင္ နာမယ္။ ဒါေတြ ခံစားရတာ ၅ဝ% သာရွိမယ္။
က်န္သူေတြက ပိုးသာရွိေနမယ္။ မခံစားရဘူး။ မိန္းမေတြမွာ Chlamydia ပိုးနဲ႔ တြဲျဖစ္သူ ၂ဝ-၄ဝ% ရွိတယ္။ Cervicitis သားအိမ္ဝေရာင္၊ PID တင္ပါးဆံုတြင္း အဂၤါေတြေရာင္၊ Infertility ကေလးမရ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
လိင္ဆက္ဆံရာမွာ က်ား-လိင္တံ၊ မ-အဂၤါ၊ ပါးစပ္၊ စအိုေတြ သံုးရာကေန ကူးစက္တယ္။ ပိုးရွိမိခင္ကေန ေမြးလာမဲ့ ကေလးကို ကူးတတ္တယ္။ Ophthalmia neonatorum ကေလး မ်က္စိနာလိမ့္မယ္။ ျဖစ္တာေတာ့ နည္းပါတယ္။ တကုိယ္ေရသန္႔ရွင္းေရးနည္းသူ၊ ဆီး (ေသး) ကို ေဆးဝါးအမွတ္နဲ႔ သံုးသူေတြမ်ာလဲ ကူးစက္ႏိုင္တယ္။ လိင္ဆက္ဆံတာ ဆန္းျပာသူ ေယာက်္ားေရာ မိန္းမပါ Rectal infection and Proctitis စအိုအထက္က အစာေဟာင္းအိမ္ ေရာင္တာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
ေရာဂါရွိသူဆီက ပိုးရလာျပီး ၃-၁၄ ရက္မွာ ေရာဂါလကၡဏာေတြ စတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ပိုးရွိေနေပမဲ့ လကၡဏာမျပဘူး။ တကိုယ္လံုးအႏွံ႔ ျဖစ္သူ ၂% ရွိတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ပိုမ်ားတယ္ အရြယ္လတ္ေတြျဖစ္တယ္။ ျဖစ္စမွာ ကိုယ္ပူမယ္၊ ေျခလက္ေတြမွာ အေရျပား အနီကြက္၊ ျပည္တည္ႏိုင္၊ ဒါေတြသက္သာျပီး အဆစ္နာျဖစ္လာမယ္။
ေဆးမကုဘဲေနရင္ သူ႔ဖါသာ ငုတ္သြားႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ သူမ်ားကို ကူးေစမယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ တက္ေစ့ေတြ ေရာင္မယ္။ ျပည္တည္မယ္။ ေယာက္်ားေတြမွာ Epididymitis က်ား အစိ-အေက်ာ ေရာင္မယ္။ မိန္းမေတြမွာ Bartholinitis မ-အဂၤါအဝ အက်ိတ္ေရာင္မယ္၊ Uretheral stricture ဆီးထြက္လမ္း က်ဥ္းမယ္၊ သားအိမ္၊ သားအိမ္ျပြန္ေရာင္မယ္၊ PID တင္ပါးဆံုတြင္း အဂၤါေတြ ေရာင္မယ္။ Secondary Infertility ကေလးမရတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Ectopic pregnancy သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္တာ၊ Chroic pelvic pain ဗိုက္ေအာက္ပိုင္း နာတာရွည္ နာေနတာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
ရွားရွားပါးပါး တျခားေနရာေတြကို ေရာဂါေရာက္ႏိုင္တယ္။ Petechial or pustular skin lesion အေရျပားအနာေတြ၊ Asymetrical arthropathies, Tenosynovitis, Septic arthritis အဆစ္နာ၊ Meningitis ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္၊ Endocarditis ႏွလံုးသားေရာင္။
Gonococcal infections (ဂႏိုးရီးယား) သာမန္ျဖစ္တာအတြက္ -
Ceftriaxone 125 mg IM တခါထဲ အသားေဆးထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Cefixime 400 mg တခါထဲေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Ciprofloxacin 500 mg တခါထဲေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Ofloxacin 400 mg တခါထဲေသာက္ပါ။
Gonococcal disseminated (ဂႏိုးရီးယား) ဆိုးဝါးတာအတြက္ -
Ceftriaxone 1 Gm IV x 7-10 days or Ceftriaxone 1 Gm IV x 2-3 days followed by Cefixime 400 mg BD or Ciprofloxacin 500 mg BD x 7-8 days
ဒုတိယ-ဦးစားေပးေဆး = Ceftrizoxime or Cefotaxime 1 Gm IV TDS x 2-3 days followed by Cefixime 400 mg BD or Ciprofloxacin 500 mg BD x 7-8 days
3. Trichomonas infections (ထရြိဳင္ကိုမိုးနပ္စ္) ပိုးဝင္ျခင္း၊
မိန္းမေတြမွာ ေမြးလမ္းေၾကာင္းကေန အျဖဴဆင္းမယ္၊ ဆီးစပ္နာမယ္။ ေယာက္်ားျဖစ္ရင္ လကၡဏာ မျပဘူး။ ဆီးေအာင့္တာေတာ့ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
Metronidazole 2 Gm တခါထဲေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Metronidazole 500 mg BD x 7 days
4. Syphilis (ဆစ္ဖလစ္)
Treponema pallidum ပိုးကေနျဖစ္တယ္။ အဆင့္ ၃ ဆင့္ရွိတယ္။ ပဌမေတာ့ လိင္ဆက္ဆံရာ ေနရာေတြမွာ မနာတဲ့ အနာျဖစ္မယ္။ Chancre (ရွန္ကာ) ေခၚတယ္။ ရာဘာကို စမ္းရသလိုေနတယ္။ ကူးစက္ျပီး ၂ ပါတ္ အၾကာျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ ပိုၾကာမွ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ အလိုလို ေပ်ာက္သြားတယ္။ အနာျဖစ္တာသာ ေပ်ာက္တာ ေရာဂါေပ်ာက္တာ မဟုတ္ပါ။ဒုတိယဆင့္ျဖစ္ရင္ Rash ကိုယ္ခႏၶာ၊ ေျခဖဝါး၊ လက္ဖဝါးေတြမွာ အနီျပင္ေတြ ေပၚမယ္။ မယားဘူး။ Lymphadenopathy တက္ေစ့ေတြ ေရာင္မယ္။ ကိုယ္ပူ၊မအီမသာျဖစ္၊ ေခါင္းကိုက္၊ လည္ေခ်ာင္းနာ။ ပါးစပ္မွာ အနာျဖစ္၊ လိင္လမ္းတဝိႈက္မွာ မံုလာပြင့္လို အနာျဖစ္မယ္။ ဒါေတြလဲ မၾကာခင္ ေပ်ာက္သြားမယ္။တတိယအဆင့္ ဆိုတာ တခ်ိဳ႕မွာ
လာျဖစ္တယ္။ ႏွစ္ေတြၾကာမွ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ႏွလံုး-ေသြးေၾကာနဲ႔ အာရံုေၾကာ-စနစ္ေတြမွာ လာျဖစ္တယ္။
ေဆးစစ္တာကို အေစာပိုင္းကတည္းက လုပ္ႏိုင္တယ္။ Chancre (ရွန္ကာ) ေပၚျပီး ၂ ပါတ္ေနရင္ VDRL and RPR စမ္းသပ္တာ လုပ္ႏိုင္တယ္။ ဒီနည္းက Nontreponemal test ပိုးကို အတိအက် စမ္းတာ မဟုတ္လို႔ ၁-၂% မွာ မမွန္တဲ့ အေပါင္းလကၡဏာ ျပႏိုင္တယ္။ FTA-ABS ေခၚတဲ့နည္းက တိက်တယ္။ စမ္းလို႔ ခက္တယ္။
Benzathine penicillin G 2.4 million units IM single dose
Benzathine penicillin G 2.4 million units IM weekly x 3 weeks
Doxycycline 100 mg BD x 14-28 days
5. Genital warts လိင္လမ္း ၾကြက္ႏို႔
Human papilloma ဗိုင္းရပ္စ္ ကေနျဖစ္ေစတယ္။ သားအိမ္အဝ-ကင္ဆာ နဲ႔လဲ ဆက္စပ္ေနႏိုင္တယ္။ ပိုးဝင္လာျပီး အၾကာၾကီးေနမွ ေပၚလာမယ္။ ဒီေရာဂါကို သပ္သပ္စာတပုဒ္ ေရးထားပါတယ္။
6. Herpes Simplex infections ေရယံု၊
Herpes simplex virus (HSV) type 2 က အျဖစ္မ်ားတယ္။ type 1 က နည္းတယ္။ ပိုးဝင္လာျပီး ၂ ပါတ္အၾကာ ျဖစ္တယ္။ အရည္ၾကည္ဖုေလးေတြ၊ နာမယ္ ျပည္တည္လာ ႏိုင္တယ္။ လိင္လမ္းေရာ တျခားေနရာေတြမွာပါ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ နီးစပ္ရာ တက္ေစ့ေတြ ေရာင္ႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ လကၡဏာမျပဘဲ သူမ်ားကိုကူးေစတယ္။ ျဖစ္လာသူမွာ ကိုယ္ပူတာ၊ ၾကြက္သားနာတာေတြ ခံစားရမယ္။ ဆီးေအာင္းမယ္။ လကၡဏာေတြေရာ အနာပါေပ်ာက္သြားမယ္။ အမာရြတ္ မက်န္ရစ္ဘူး။ ဗိုင္းရပ္စ္ ကေတာ့ ကိုယ္ထဲမွာ ရွိေနလိမ့္မယ္။
Acyclovir 400 mg TDS x 7-10 days or Valacyclovir 1 Gm BD x 7-10 days
ဒုတိယ-ဦးစားေပး ေဆး = Famciclovir 250 mg TDS x 7-10 days
7. Chancroid (ရွိကာရြိဳက္)
Hemophilus ducreyi ပိုးကေနျဖစ္တယ္။ ပိုးဝင္လာျပီး ၃-၁ဝ ရက္အေနမွာ လိင္လမ္း အနားမယ္ အရည္ၾကည္ အဖုေလးေတြကေန ျပည္တည္လာမယ္၊ မညီမညာ ႏႈတ္ခမ္းသားနဲ႔ အနာေတြ ျဖစ္မယ္။ နာတယ္။ တက္ေစ့ေတြ ေရာင္မယ္။ တဖက္ထဲမွာ ျဖစ္တာ မ်ားတယ္။ ေပါက္ထြက္ျပီး မန္းရည္ေတြ ထြက္ေနမယ္။
Azithromycin 1 Gm single dose or Cetriaxone 250 mg IM single dase
ဒုတိယ-ဦးစားေပး ေဆး = Ciprofloxacin 500 mg BD x 3 days or Erythromycin 500 mg QID x 7 days
8. Lymphogranuloma venereum (LGV) (လင္ဖိုဂရင္ႏူလိုမား-ဗာနီးရီးယမ္)
C. trachomatis ပိုးကေန ျဖစ္တယ္။ ပိုးဝင္ျပီး ၅-၂၁ ရက္မွာ အနာျဖစ္မယ္။ မနာဘူး။ အဖုေသးေသးေလးေတြ မသိဘဲလဲ ေပ်ာက္သြားမယ္။ စအိုမွာ ကူးရင္ နာျပီးေသြးပါ ထြက္မယ္။ ေပါင္ျခံ တက္ေစ့ေတြ ေရာင္မယ္။ ဒါေတြကေန ေပါက္ျပီး မန္းရည္ေတြ ထြက္ေနမယ္။
Doxycycline 100 mg BD x 21 days
ဒုတိယ-ဦးစားေပး ေဆး = Erythromycin 500 mg QID x 21 days
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
By HIM